MAE Iolo Williams yn rhybuddio am y bygythiad cynyddol i fywyd gwyllt Cymru mewn cyfres newydd ar S4C.

Yn y gyfres Iolo: Natur Bregus Cymru, sy’n cychwyn ar S4C ar nos Iau 1 Mai am 9.00pm, mae’r naturiaethwr yn edrych ar drysorau bywyd gwyllt Cymru ac yn rhybuddio bod eu colli yn bosibiliad cryf os nad ydyn ni’n cydnabod effaith newid hinsawdd a dynoliaeth ar natur.

Mae’r gyfres newydd tair pennod yn archwilio rhai o’r cynefinoedd mwyaf eiconig ac unigryw sydd gennym ni yng Nghymru – gan gynnwys coedwigoedd glaw Celtaidd, gwlypdiroedd eang, ucheldir a ffriddoedd, ynysoedd – ac yn edrych ar rai o’r rhywogaethau sy’n byw ynddynt.

Ond law yn llaw â’u prydferthwch, mae bygythiad cynyddol newid hinsawdd a dynoliaeth yn parhau i effeithio byd natur Cymru.

Mae gan Gymru gynefinoedd arbennig, meddai Iolo
Mae gan Gymru gynefinoedd arbennig, meddai Iolo (S4C)

Meddai: “Mae gennym ni gynefinoedd arbennig yng Nghymru - trysorau mae gweddill y byd yn cysylltu gyda ni.

“‘Da ni ddim eisiau colli’r trysorau yma ond mae hyn yn bosib yn ystod y blynyddoedd nesaf os nawn ni anwybyddu’r arwyddion clir o effaith dynoliaeth ar natur Cymru.”

Mae pob pennod yn canolbwyntio ar thema wahanol ond brys.

Mae’r bennod gyntaf yn edrych ar drysorau naturiol y wlad, gyda’r ail bennod yn archwilio rhywogaethau prinnaf Cymru sy’n gwneud eu gorau i ddal ymlaen er gwaethaf popeth.

Mae Iolo'n 'poeni’n fawr' am ddyfodol rhywogaethau
Mae Iolo'n 'poeni’n fawr' am ddyfodol rhywogaethau (S4C)

Mae’r bennod olaf yn edrych ar effeithiau newid hinsawdd ac yn dadlau pam ei bod hi mor bwysig i gynnal, a hyd yn oed ychwanegu, at y cynefinoedd arbennig yma.

Mae’r gyfres yn cyfuno sinematograffi syfrdanol ag angerdd a phrofiad helaeth Iolo Williams fel darlledwr, awdur a naturiaethwr sydd wedi gweithio yn y maes cadwraeth ers dros 30 mlynedd.

Mae ei angerdd am fyd natur a bywyd gwyllt yn mynd yn ôl i’w blentyndod yn ardal Llanwddyn yn nyffryn Efyrnwy.

Ers hynny, mae Iolo wedi gweld cynefinoedd yn cael eu dinistrio a gostyngiad sylweddol yn niferoedd y rhywogaethau gwahanol.

Rhywogaethau megis y gylfinir, cornchwiglod, bras melyn, llygod bengrwn y dŵr a iâr fach yr haf prina’ Cymru, y fritheg frown – bron i gyd wedi mynd.

Yn y gyfres, mae Iolo yn dweud ein bod ni wedi colli dros 40 miliwn o adar ym Mhrydain ers y 1970au.

Ychwanegodd: “Mae’n rhestr enfawr a dweud y gwir – allwn ni daflu dwsinau o rywogaethau eraill at y rhestr yna hefyd. Pethau dwi wedi gweld yn prinhau neu’n diflannu yn gyfan gwbl.

“Dwi’n poeni’n fawr am y dyfodol ac yn enwedig pan dwi’n gweld patrymau tywydd yn newid achos cynhesu byd eang – pa effaith mae hwnnw’n mynd i gael? Gall storm enfawr neu cyfnod o sychder hir anfon rhywogaethau eraill i ebargofiant.”

Mae Iolo: Natur Bregus Cymru ar gael ar S4C, S4C Clic a BBC iPlayer o nos Iau 1 Mai ymlaen.

Mae'r gyfres wedi'i noddi gan Gyfoeth Naturiol Cymru.