MAE cyfieithiad Saesneg o'r nofel Gymraeg orau erioed yn mynd i gael ei hailgyhoeddi i goffáu canmlwyddiant pen-blwydd yr awdur arloesol.

Roedd Islwyn Ffowc Elis (1924–2004) yn un o'r awduron Cymraeg mwyaf poblogaidd a phwysig yr ugeinfed ganrif.

Cyhoeddwyd ei nofel gyntaf, Cysgod y Cryman, yn wreiddiol yn 1953, pan oedd llenyddiaeth Gymraeg yn aml yn ddiflas ac yn ffurfiol.

Credir ei bod wedi achub y nofel Gymraeg gyda'i phortreadau byw o gymeriadau ifanc cyffrous, a ddenodd genhedlaeth newydd enfawr o ddarllenwyr ar ôl y rhyfel.

Mae gwaith Islwyn Ffowc Elis wedi cael ei ganmol yn y byd siarad Saesneg hefyd.

Canmolodd The Times ef fel “tad y nofel Gymreig fodern,” a galwodd yr hanesydd Martin Johnes Cysgod y Cryman yn “stori wych ... a darlun pwysig o’r tensiynau yn y Gymru wledig yn syth ar ôl yr Ail Ryfel Byd.”

Mae’r cofrestriad ar Elis yn Oxford Dictionary of National Biography yn galw’r llyfr a’i ddilynnydd, Yn ôl i Leifior, yn “fân nodyn yn hanes y nofel Gymraeg oherwydd eu cyfoeth a’u dyfeisgarwch... clasurol yn llenyddiaeth gyfoes Cymru.”

I ddathlu canmlwyddiant pen-blwydd Elis ar 17 Tachwedd 2024, mae Y Lolfa yn ailgyhoeddi Shadow of the Sickle, y cyfieithiad meistrolgar o Cysgod y Cryman gan Meic Stephens (1938–2018), a oedd yn fardd, cyfieithydd, cyfarwyddwr llenyddiaeth Cyngor Celfyddydau Cymru a phrifathro Ysgrifennu Cymraeg yn Saesneg.

Roedd yn olygwr The Oxford Companion to the Literature of Wales (OUP, 1986) a chafodd ei sefydlu gan Poetry Wales. Cyhoeddwyd ei gyfieithiad o ddirgelwch Elis yn gyntaf gan Gwasg Gomer yn 1998, ond mae wedi bod allan o brint am flynyddoedd.

Dywedodd Garmon Gruffudd o Y Lolfa: “Nid yw’r ffaith bod Cysgod y Cryman yn fawr ei werth yn y cyfnod hwnnw yn unig yn dystiolaeth i’w bwysigrwydd. Mae wedi bod yn sylfaenol ar gyrsiau llenyddiaeth Gymraeg ysgol am ddegawdau ac wedi cael dylanwad cryf ar lawer o siaradwyr Cymraeg a ysgrifennwyr  Cymraeg yn ddiweddarach.

“Yn 1999, fe’i pleidleisiwyd yn nofel Gymraeg mwyaf poblogaidd yr ugeinfed ganrif.”

Shadow of the Sickle gan Islwyn Ffow Elis, cyfieithiad Meic Stephens (£11.99, ar gael o Y Lolfa neu yn eich siop lyfrau leol)